Cuối cùng ngài bắt đầu ra đi. Nhạc và lời ca nói lên vị thần đã ra đi. Người đổng hất đầu ra phía sau, ngón tay giơ lên, số ngón thay đổi theo vô thần. Người ta nói ngài “thăng” Đôi khi nhiều vị thần lần lượt nhập vào một người đồng.
Cái gì ở đây cũng được lý tưởng hóa: vũ lí tưởng hóa cử chỉ, lá cây là thuốc, lá bùa đốt thành tro có sức mạnh đuổi ma tà. “Đồng” là từ gốc Hán chỉ người con trai dưới 15 tuổi, trong trắng, ngây thơ.
Theo Phan Kế Bính (16) có hai dòng đồng là đổng thờ Thánh Mẫu và đồng thờ vua cha Bát Hải. Có lẽ lúc đầu người ta dùng con trai ít tuổi, sau đó người ta dùng người lớn và con gái. “Cất” có nghĩa là xương, tướng mạo như trong “tiên ị cất”. Người Thổ ở Bắc Bộ gọi là Cô bụt, tương ứng với cô đổng, Ị ngồi hát, cầu nguyện trong khi gảy đàn tam. Hầu bóng là nghi lễ I quen thuộc của sa-man giáo bắt gặp ở Xibêri và Trung Á. Thầy Ị sa-man giao tiếp với thần linh bằng cách để thần nhập vào. Cách I này Việt Nam gọi là “vị thần ốp đồng”, ốp là xuất phát từ chữ áp Hán – Việt nghĩa là đè lên. Cách thứ hai người đồng mê hẳn gặp thần trong giấc mơ rồi kể lại. Cách này ở Việt Nam gọi là đánh đồng thiếp. Những điều ta thấy ngày nay đã được A. de Rhodes miêu tả vào cuối thế kỉ XVI, cố đạo Tissanier và Lê Hữu Trác kể lại vào thế kỉ XVIII.
Đạo giáo Việt Nam không có tổ chức thống nhất cho cả nước. Các điện thờ ít có quan hệ với nhau. Không kể những người theo, người xem đến dự để nhìn một cảnh tượng đẹp. Họ nhận quà tặng, cầu xin thần ban phúc rồi trở về cuộc sống mọi ngày. Không có quy tắc gì ràng buộc họ. Đây là một sinh hoạt tôn giáo hơn là một tôn giáo đối với họ.
Hát văn. Hát văn là một hình thức sinh hoạt âm nhạc gắn bó chật chẽ với tục lên đồng, còn gọi là “chầu văn”. Tôi nghĩ rằng hình thức này đã có từ trước, nhưng do áp lực cua Nho giáo coi nhẹ tâm linh nênẩn náu vào linh hồn giáo trong đócó hiện tượng nhập hồn nhiều lần của các thần linh. Con người cua môi trường Nho ai ao chi cố hôn phận đổi với cha mẹ. anh em… khôngtài nào rời khỏi những cương vị xã hội cứng nhác. Một người ở địa vị tháp chắc chắn khát khao có lúc được ở một địa vị cao. mọi người quỷ lạy trước mình. Một bà quan, nếu đẹp có lúc muôn mọi người nhìn mình như một người đẹp hơn một bà quan. Con người ớ thân phận, diện mạo này nhiều lúc muốn sống với một thân phận khác, có một diện mạo khác. Bao nhiêu yêu cầu trái ngược ấy cần đến sự giải tỏa dưới một áo giáp. Áo giáp duy nhất báo vệ cá nhân chống lại tôn ti luận của cuộc sống đó là tín ngưỡng thờ Mẫu.
Từ khóa tìm kiếm nhiều: bản sắc văn hóa là gì
