Để xét độ khúc xạ qua đó tìm được bản sắc văn hóa dân tộc, phần trinh bày về tín ngưỡng sẽ nói trước đến tín ngưỡng dân gian, rồi đến Đạo giáo dưới hình thức Trung Quốc, sau đó mới xét hiện tượng đồng bóng, cuối cùng xét đến các hội lễ để phân biệt cái nền ĐNA với phần vay mượn của Hán thường rất rõ cho nên che lấp phần bản sắc dân tộc.
TÍN NGƯỠNG DÂN GIAN
Trước khi tiếp xúc với Trung Hoa, tín ngưỡng dân gian Việt Nam mang dấu ấn ĐNA rất đậm nét (1). Các tín ngưỡng này xuất phát từ cơ sở linh hồn giáo của môi trường rừng núi. ĐNA thời cổ xưa nhất là một khu rừng mênh mông và những con sồng suối chảy qua là những mạch giao thông. Do đó, có tục thờ cây, thờ đá, thờ sông, suối. Tục thờ cây đã được khảo sát trong những công trình của Cadiere, Culte des arbres(Tục thờ cây), của Przyluski. Notes sur le culte des arbres au Tonkin (Ghi chú về tục thờ cây ở Bắc bộ). Cadière nói đến các bà cô trên cây hay bắt trẻ con ốm và người ta đốt một hình nhân giống đứa bé để hầu. Trong nhiều làng, ngay gần đây vẫn còn những bát hương đặt trên các cây cổ thụ. Tục ngữ nói ‘Thần cây đa, ma cây đề”. Cây là nguồn sống chính của thời hái lượm, do đó nảy sinh huyền thoại về cây vũ trụ, vũ trụ ra đời từ một cây lớn. Ta thấy điều này trong sử thi Mường “Đẻ đất đẻ nước”, trong vô số huyền thoại về quả bầu sản sinh loài người. Giáo sư Đặng Nghiêm Vạn sưu tập được gần một trăm huyền thoại của nhiều tộc người khác nhau vể quả bầu từ đó có những con người đầu tiên ra đời. Cây vũ trụ còn in dấu vết trong cây nêu ngày Tết, trong lễ đâm trâu ở Tây Nguyên tổ chức quanh một cột gỗ cao dựng đứng.
Tục thờ đá cũng rất cổ và là đề tài nghiên cứu của Colani. Trung Quốc và Việt Nam đều có tục thờ núi. Nhưng các thần của Ngũ Nhạc, năm ngọn núi của Trung Quốc không tham gia vào viêc bảo vệ nước. Còn thần Tản Viên lại giúp vua Hùng chống ngoại xâm. Đặc biệt Lí Ông Trọng, ông thần đền Chèm mà Việt diện u linh xem là một trong bốn vị thần tôi linh trong nước thì theo Tạ Chí Đại Trường là xuất phát từ tục thờ đá.
Từ khóa tìm kiếm nhiều: bản sắc văn hóa việt nam là gì
